Pechar

• A illa ou punta do Santo, mencionado así nos documentos porque na baixa mar fica unido a terra por unha lingua de area, está situada fronte ao lugar de Casás na parroquia de Ardán aínda que primitivamente pertenceu á de Cela.

• Popularmente é coñecida co nome de Illa do Santo pero recibe o de San Clemente porque segundo a lenda a capela orixinaria foi erguida como promesa e conmemoración da conquista de Sevilla acaecida o 23 de novembro de 1248, día de San Clemente. Non obstante a celebración máis destacada é a de san Degho, o segundo día de Pentecostes. A romaría tiña lugar fronte á Illa.

• Sabemos polos poemas de Nuno Pérez (Fernández ou Treez) da existencia dunha capela e dunha romaría no s. XIII pero a construción actual parece datarse no s. XVIII.

• Trátase dunha sinxela construción de planta rectangular sen ábsida e porta lintelada, con dúas seteiras laterais e unha fornela no lugar do altar maior onde estaban as imaxes, hoxe depositadas na igrexa parroquial.

• Acaso o máis salientable sexa a riqueza de mencións literarias deste lugar dende as anteditas cantigas de Nuno Treez, ata o poema Illa de Méndez Ferrín pasando polos de Filgueira Valverde “al modo antico”.

Non vou eu a San Clemenço nen el non se nembra de mi,
nen mi aduz o meu amigo, que sempr’amei des que o vi,
nen mi aduz o meu amigo,
pero lho rogu’e lho digo.

Ca, se el me adussesse o que me faz penad’ andar,
nunca tantos estadaes arderan ant’ o seu altar;
nen mi aduz o meu amigo,
pero lho rogu’e lho digo.

Ca, se el me adussesse o por que eu moiro d’ amor,
nunca tantos estadaes arderan ant’ o meu senhor,
nen mi aduz o meu amigo,
pero lho rogu’e lho digo.

Pois eu en mia voontade de o non veer son ben fis,
que porrei par caridade ant’ el candeas de Paris?
nen mi aduz o meu amigo
pero lho rogu’e lho digo.

En mi tolher meu amigo filhou comigo perfia,
por end’ arderá, vos digo, ant’ el lume de bogia;
nen mi duz o meu amigo
pero lho rgou’e lho digo.

Nuno Treez, B 1202/ V 807

Estava-m’en San Clemeço, u fora fazer oraçon,
e disse-mi o mandadeiro, que mi prougue de coraçon:
“agora verra ‘qui voss’ amigo”.

Estava-m’ en San Clemeço, u fora candeas queimar,
e disse-mi o mandadeiro: “fremosa de bon semelhar,
agora verra ‘qui voss’ amigo”.

Estava-m’ en San Clemenço u fora oraçon fazer,
e disse-mi o mandadeiro: “fremosa de bon parecer,
agora verra ‘qui voss’ amigo”.

E disse-mi o mandadeiro que mi prougue de coraçon,
porque viu que mi prazia, ar disse-m’ outra vez enton:
“agora verra ‘qui voss’ amigo”

E disse-mi o mandadeiro: “fremosa de bon semelhar”;
porque viu que mi prazia, ar começou-me a falar:
“agora verra ‘qui voss’ amigo”.

E disse-mi o mandadeiro: “fremosa de bon parecer”;
porque viu que mi prazia, ar começou-me a dizer:
“agora verra ‘qui voss’ amigo”

Nuno Treez B 1203 / V 808

ILLA
Estreitarei a tua cinta leve
con medo de perder cousas de vidro
Valeiradas estancias de crepúsculo
infernan vermellóns rubíns de escuma
e toda estrelecente rubra prata
convócame a encarnada cuncha lisa
Esta illa de pedra sobre a lámina
do mar de Lapamán en quedo intre
detén o cor cesura do infinito
ou estantía suspensión de trásitos
Buginas incendiadas de silenzo
prorrompen en estrépito calado
A onda no reventa que está inmóvil
detida no proceso de apreixarte
Moimento de sí mesmo o sol deténse
e o seu fulxir de fogo que alapea
fíxase en brasa ou moeda estática
Ficou queda a gavota a dorna absorta
Naufragou no meu verso tanto instante
Porque hei de rachar este ar de mármores
cinguirei o teu van e nun asombro
de carnes todo voltará a ser móvil.

Xosé Luís Méndez Ferrín: O fin dun canto